HISTORIA KONINA - STAROŻYTNOŚĆ
Pierwsza zachowana wzmianka, która potwierdza reformę miejską w Koninie widnieje w dokumencie z 24 czerwca 1293 roku a dotyczy lokalizacji Dobrosołowa na prawie niemieckim. Jednakże dzieje Konina ściśle związane są z osadnictwem na terenie Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej. Historia osadnictwa na tych terenach sięga epoki kamienia (paleolitu). Fakt ten potwierdzają archeolodzy, dzięki znalezionym na wydmach nadwarciańskich narzędzi krzemiennych kultura świderska z ok. 9000-8000 lat p.n.e.. Rozwój osadnictwa w okolicach miasta nastąpił w okresie panowania w Europie cesarstwa Rzymskiego. Z okresu wpływów rzymskich odkryte zostały ślady osadnictwa na terenie: Osady, Kurowa, Rumina (obecnie osiedla miasta), Czyżewa i Szczepidła. Ciekawa lokalizacja i prosta w tych okolicach przeprawa przez Wartę sprawiły, że już w starożytności biegły tutaj szlaki handlowe z północy na południe.
Naukowcy założyli, że w rejonie Konina na początku ery nowożytnej znajdował się jeden z punktów etapowych szlaku bursztynowego łączącego imperium rzymskie z wybrzeżem Bałtyku. Zakładano również możliwość istnienia w okolicach Konina miejscowości Setidava, którą wspomina Ptolemeusz aleksandryjski geograf z II w n.e. Archeolodzy nie natrafili na ślady dużej osady, którą można by w pełni zidentyfikować jako wspomnianą Setidavę. Jednakże znaleziska archeologiczne w bliskim sąsiedztwie Konina oraz ukształtowanie terenu oraz warunki naturalne determinują przebieg szlaku bursztynowego właśnie w tym miejscu.
HISTORIA KONINA – ŚREDNIOWIECZE
W czasach średniowiecza w odległości ok 3-4km od dzisiejszej Starówki powstał gród Kaszuba. Był on jednym z najstarszych ośrodków rozwojowych w Koninie. Gród Kaszuba istniał, jak ustalili archeolodzy dzięki wykopaliskom od X do XII wieku. Wielkość grodu wynosiła około 100m średnicy otoczonej fosą i wałem drewniano-ziemnym. Nie znana jest dokładna przyczyna upadku, ale najprawdopodobniej zmiana biegu rzeki spowodowała konieczność przeniesienia przeprawy na wschód. W połowie XIII wieku w rejonie dzisiejszego miasta istniał gród strzegący przeprawy przez rzekę Wartę, która rozlewała się tutaj szeroko, tworząc odnogi oddzielone podmokłymi wydmami.
W okolicach Konina, na terenie dzisiejszego Starego Miasta rozwijała się również kolejna osada. Uważa się ją za pierwowzór dzisiejszego miasta Konin. Osada funkcjonowała na „prawie polskim” - bez samorządu, ani instytucji miejskich. Różniła się natomiast pod względem wyglądu od wsi. Razem z grodem strzegącym przeprawy przez Wartę tworzyła zespół osadniczy.
Z tamtych lat pochodzą najcenniejsze zabytki romańskie. Pierwszym z nich jest słup kamienny, który wskazywał połowę drogi między Kaliszem a Kruszwicą. Słup ten jest najstarszym znakiem drogowym w Polsce. Drugim zabytkiem jest romański kościół z początków XIII wieku zbudowany na terenie osady w Starym Mieście. Zabytki zostały wykonane z piaskowca pochodzącego z pobliskiego Brzeźna.
Data lokalizacji Konina na prawie magdeburskim jest zagadką ponieważ nie zachował się żaden dokument lokacyjny, którym niósł by ze sobą taką informację. Prawdopodobna lokacja miasta nastąpiła przed rokiem 1293. Mogło to nastąpić w roku 1284 lub 1292 kiedy to w Koninie przebywał Przemysław II. Zmieniła się wtedy struktura ekonomiczna miasta oraz przekształcenie układu przestrzennego.
HISTORIA KONINA – WOJNA KRZYŻACKA
Wydarzenia które miały miejsce w 1331 roku były jak się okazało jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Konina. Latem tego roku wojska krzyżackie wyruszyły z Torunia do Kalisza. Marsz ten przyniósł dla kraju tragiczny w skutkach efekt. W Koninie doszło do walki między Krzyżakami a wojskami Władysława Łokietka. Niestety miasto uległo zniszczeniu. Spalona została osada w Starym Mieście oraz gródek w pradolinie.
Na terenie dzisiejszej startówki rozpoczęto odbudowę i tutaj utworzono nowe centrum miasta. Rozpoczęto budowę zamku, który miał wchodzić w linie obronne państwa. Wraz z budową zamku powstało miasto o charakterystycznym średniowiecznym kształcie. Główny punkt miasta mieścił się w miejscu gdzie obecnie znajduje się Plac Wolności. Na rynku wybudowano ratusz miejski. W tym czasie rozpoczęto również budowę kościoła farnego.
Najprawdopodobniej miasto rozciągało się od północy na południe. W zachodniej części miasta znajdował się zamek usytuowany na oddzielnej wyspie z zewnętrznym wjazdem do miasta. Szacuje się że powierzchnia miasta wynosiła ok. 8ha. W obwodzie ponad 1km. W Koninie istniały dwie bramy: od północy Toruńska a od południa Kaliska.
HISTORIA KONINA – PIERWSZY BURMISTRZ
W źródłach pierwsza informacja o istnieniu w mieście Koninie rady miejskiej pochodzi z 1369 roku. Znajduje się tutaj również informacja o pierwszym znanym z nazwiska burmistrzu Konina a mianowicie nijakim Niczko.
Dzieje miasta powiązane są z podziałem dzielnicowym w Polsce. Do połowy XIII wieku Konin podlegał kasztelanii w Lądzie, w którym istniał klasztor. Wspomniana kasztelania stała się przedmiotem sporów i rozpoczęciem trzech wojen. Walkę o władanie kasztelani toczyli Kazimierz Kujawski oraz synowie Odonica. Po wojnie nastąpił podział kasztelani, zachodnia cześć z Lądem powróciła pod władanie Piastów Wielkopolskich, kosztem zniszczenia grodu w Lądzie. Natomiast wschodnia została przy Kazimierzu, który w Koninie stworzył ośrodek władzy. Za sprawą tych wydarzeń Ląd utracił prawo prymu w kasztelani na poczet Konina.
HISTORIA KONINA – POWIAT SĄDOWY
Już w XIV wieku miasto Konin stało się siedzibą powiatu sądowego. Na zamku mieściła się siedziba starosty oraz centrum administracyjne okolicy. Przez długi okres powiat koniński posiadał odrębność terytorialną wśród ziem Wielkopolskich. Konin często wizytowali ówcześni władzy państwa: Kazimierz Wielki oraz Władysław Jagiełło. Ten ostatni w 1433 roku spędził na zamku w Koninie całe lato wyczekując wyniku wojny z Krzyżakami.
HISTORIA KONINA – PÓŹNE ŚREDNIOWIECZE
W okresie późnego średniowiecza miasto Konin przeżywało rozkwit. Dobrze rozwijając gospodarka, brak wojen i najazdów sprawiły, że miasto w XV wieku stało się średniej wielkości. Świadczy o tym liczba piętnastu zbrojnych jaką Konin wystawił na wojnę trzynastoletnią (dla porównania: Poznań 60, Kalisz 30). Lustracja Konina z 1559 roku donosi, że w murach miasta mieszkało 137 mieszczan oraz 36 przedmieszczan. W mieście znajdował się młyn, cegielnia oraz łaźnia. Rozwijać zaczęło się również tkactwo. Gdyby nie pożary, które miały miejsce w 1502, 1541, 1582 oraz 1616 roku oraz kapryśna rzeka powodująca częste powodzie Konin miał szanse wieść prymat w ówczesnej strukturze Wielkopolski.
HISTORIA KONINA – JAN ZAMEŁKA
Historia Jana Zamełki rozpoczęła się 1539 kiedy to urodził się we wsi Kurów k.Konina. Wpisał się w historię jako fundator dwóch katedr na Uniwersytecie Krakowskim. W Koninie wybudował murowany dom w bliskim sąsiedztwie rynku. Dom ten Jan Zamełka ofiarował mansjonarzom oraz był fundatorem renesansowej kapliczki przy kościele farnym.
JAN ZAMEŁKA - BIOGRAFIA
Urodził się w 1539 roku we wsi Kurów (dziś dzielnica miasta) koło Konina. W roku 1560 rozpoczął studia na Krakowskiej uczelni. Po 9latach ukończył edukację na tamtejszym Uniwersytecie ze stopniem magister atrium (stopień mistrza). W Krakowie przebywał jeszcze dwa lata jako pomocnik profesora. Kolejnym etapem w edukacji Jana był znany w Europie Uniwersytet w Padwie, który ukończył w 1575roku z tytułem doktora medycyny i filozofii.
Jan Zamełka wrócił do kraju odwiedziwszy Konin przeniósł się do Kalisza, gdzie między innymi pełnił funkcję burmistrza miasta. Zajmował się także, z racji doktoratu, praktyką lekarską. Nigdy nie zapomniał o rodzinnych stronach, na stałe wpisując się w dzieje miasta jako fundator: kaplicy w kościele farnym, domu murowanego dla mansjonarzy, stypendiów dla synów Konina.
Zmarł w 1607 roku w Koninie na stałe wpisując się historię miasta Konina.
HISTORIA KONINA – TRZY LATA EPIDEMII
Miasto rozwijało się dynamicznie do XVII wieku kiedy to wybuchła epidemia trwająca trzy lata. Zdziesiątkowana ludność oraz potop szwedzki stały się główną przyczyną wyraźnego upadku miasta. 21 sierpnia 1655 Konin został zajęty przez Szwedzkie wojsko. Trzy dni później do miasta ściągnęła armia samego Karola X Gustawa koncentrując tu swoje wojska. Wiosną 1656 pospolite ruszenie oraz powrót Czarnieckiego sprawiły, że Konin został wyzwolony spod władania najeźdźcy. Niestety wskutek walki Konin został doszczętnie zniszczony. Podczas walk wybuchł pożar pochłaniają około 100 budynków ze 127 istniejących przed wojną. Zniszczone zostały również miel cuchy oraz browar wraz ze zbożem i słodem. Nie lepiej wyglądał sam zamek i podzamcze. Świadczą o tym wpisy z lustracji z 1660roku:
„… był wielkim kosztem wymurowany i obronny, który Szwedzi przez ogień zrujnowali ustępując tej fortecy przed wojskami koronnymi, tylko mury wypalone stoją…”
W 1962 roku w mieście ponownie wybuchła zaraza pomniejszając liczbę mieszkańców do około dwustu. Kolejna wojna w 1707 roku sprawiła, że nie starczyło sił na odbudowę zamku który po raz kolejny uległ zniszczeniu, popadając w ruinę.
HISTORIA KONINA – XVIII WIECZNA ODBUDOWA
Sytuacja gospodarcza w kraju w czasach saskich sprawiła, że odbudowa Konina przebiegała bardzo wolno. Przez kilkadziesiąt lat nie było w mieście ratusza. Dopiero w 1784 roku władze wybudowały ratusz na środku rynku. W XVIII wieku w Koninie wybudowano jeszcze klasztor O.O. Reformatów. Istotnym wydarzeniem w dziejach XVIII wiecznego Konina było powstanie gminy żydowskiej.
